W minioną środę, 23 października 2013 r., mieliśmy przyjemność gościć w auli szkolnej niemieckiego badacza - p. Eckharda Hoffmanna wraz z małżonką, który przyjechał do nas z interesującym wykładem o genialnym poliglocie Emilu Krebsie oraz świdnickiego historyka - p. Sobiesława Nowotnego, który tym razem wystąpił w roli tłumacza.  Kim był Emil Krebs?

Ten wybitny niemiecki sinolog, dyplomata i dawny współpracownik służby językowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Berlinie, jeszcze dziś uważany jest za największego poliglotę na świecie, gdyż zdołał on opanować 68 języków, zarówno w mowie, jak i w piśmie, a zajmował się nauką ponad 100 języków. Zachowane zapiski z 1930 r. odnoszące się do jego dawnej prywatnej biblioteki dokumentują około 5700 pism i książek w 111 językach. Spuścizna ta została w 1932 r. przekazana Bibliotece Narodowej Stanów Zjednoczonych Ameryki w Waszyngtonie jako „Biblioteka Krebsa”.

Urodził się 15.11.1867 r. w Świebodzicach na Śląsku, zmarł 31.03.1930 r. w Berlinie. Swe dzieciństwo i młodość spędził we wsi Opoczka. Już w tamtejszej szkole podstawowej prowadził zeszycik do słówek w języku francuskim. Po dwuletnim uczęszczaniu do Średniej Szkoły Realnej w Świebodzicach przeszedł do ewangelickiego gimnazjum w Świdnicy i wybrał do nauki wszystkie języki (jakie oferowała szkoła) tj. łacinę, francuski, hebrajski i grecki. W 1887 r. zdał maturę z wynikami „dobry” i „bardzo dobry”, jednakże jego znajomość matematyki znacznie wykraczała poza wymagany poziom, w dodatku samodzielnie zajmował się nauką języków: nowogreckiego, angielskiego, włoskiego, hiszpańskiego, rosyjskiego, polskiego, arabskiego i tureckiego. Gdy 17 marca 1887 r. jako 19-latek podejmował we Wrocławiu studia z zakresu teologii i filozofii - znał już… dwanaście języków!

Pisma i książki, które wykorzystywał w swych studiach językowych, wyraźnie świadczą o tym, że języków obcych nie uczył się wyłącznie poprzez język niemiecki, lecz bardzo często wykorzystywał w tym celu jeden z poznanych już języków - na zasadzie „drugiego języka”. Jako „drugiego języka” (oprócz niemieckiego) Krebs używał do nauki i pogłębienia nowego języka, przede wszystkim: angielskiego, francuskiego, rosyjskiego, chińskiego, greckiego, włoskiego, tureckiego, łaciny, hiszpańskiego, arabskiego i niderlandzkiego.

Kolejną ciekawostką jest fakt, że poliglota już pod koniec XIX w. starał się przeniknąć do chińskiego kręgu kulturowego. Po wieloletniej służbie na terenie niemieckiego obszaru powierniczego Kiauczou (przewodził chińskiej kancelarii i był urzędnikiem okręgowym) zatrudniony został w lipcu 1901 r. na stanowisku pierwszego tłumacza z tytułem Secrétaire interpréte przy poselstwie w Pekinie. Chińskie pisma, które wykorzystywał do nauki, obejmują nie tylko politykę, prawo, państwo, układy, obce kraje, lecz również klasyczne dziedziny takie jak: literatura, powieści, sztuka, taoizm i buddyzm, historia, geografia i obszerne prace o charakterze językowym oraz słowniki. Znaleźć tu można również druki w chińskim piśmie dla niewidomych. Wiele azjatyckich pism i książek otrzymał w podarunku od chińskiego dworu panującego - i z powodu ich wyjątkowej wartości podlegają one specjalnemu przechowywaniu w Library of Congress in Washington.

31 marca 1930 r. Emil Krebs zmarł w swym służbowym mieszkaniu na wylew krwi do mózgu, lecz przed jego pochówkiem specjalista od badań mózgu i neurolog, dyrektor „Instytutu Cesarza Wilhelma do Badań Mózgu w Berlinie”- prof. dr Oskar Vogt, pobrał w celach badawczych jego mózg, dzięki czemu i dziś służyć on może celom naukowym.

Postać nieprzeciętnego Krebsa i jego nadzwyczajnych zdolności językowych pozostaje obecnie nieznana szerokiej publiczności. Przeróżne niemieckie audycje telewizyjne, również publikacje w prasie, informowały w ostatnich latach jedynie o wynikach badań nad jego mózgiem przeprowadzonych przez Centrum Badań nad Mózgiem Jülich Uniwersytetu Heinricha Heinego w Düsseldorfie. Odpowiedzialna za prace badawcze anatom - p. prof. dr med. Katrin Amunts, stwierdzić mogła jednoznacznie (na podstawie swoich badań), że Emil Krebs może być zaliczony do największych geniuszy językowych wszech czasów. Można bowiem naukowo udowodnić, że jego uzdolnienia językowe i wynikająca z nich genialność w poznawaniu języków stoją w bezpośrednim związku z jego strukturą mózgu.

Należy dodać, iż Emil Krebs był skromnym i nie rzucającym się w oczy spokojnym człowiekiem.

Dziś przy zachowanym grobie Krebsa przewodnicy (oprowadzający regularnie wycieczki po Cmentarzu Południowo-Zachodnim w Stahnsdorf) snują opowieści o jego życiu i działalności.

Najbardziej aktualne i najobszerniejsze informacje na temat tej „poliglotycznej sławy” znaleźć można w książce: „Emil Krebs kurier umysłu” (niem. Emil Krebs Kurier des Geistes), która ukazała się w 2012 r. i została wydana przez OASE Verlag, Badenweiler.

Pan Eckhard Hoffmann (stryjeczny wnuk Emila Krebsa) urodził się w Opoczce i mieszkał tam wraz z rodzicami i dziadkami do października 1946 r., w tym samym domu (nr 7), gdzie Emil Krebs do 1930 r. spędzał zwykle swój wolny czas i urlop. Obecnie p. Hoffman mieszka z żoną w Poczdamie. Od 2005 r. prowadzi badania na temat życia i działalności swego krewnego, w których oparł się na materiałach z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec w Berlinie, Archiwum Historycznego Fundacji Alfreda Kruppa w Essen, Instytutu Badań nad Mózgiem w Jülich (Uniwersytet Heinricha Heinego w Düsseldorfie) oraz informacjach uzyskanych od wnuczki Amandy Krebs (żony Emila Krebsa) – p. Brigitte Mayr. Wielopłaszczyznowe starania badacza, prowadzone od 2009 r., doprowadziły do otwarcia wystawy „Emil Krebs” w Świdnicy. Sam pomysł tej ekspozycji powstał podczas podróży p. Hoffmanna do starej ojczyzny w 2009 r., z pomocą pospieszyli mu wtedy ks. prałat Jan Bagiński i Sobiesław Nowotny. Obecnie E. Hoffmanna łączą bliskie stosunki z poszczególnymi mieszkańcami Opoczki, Makowic oraz Świebodzic, gdzie urodził się genialny poliglota.

Pan Sobiesław Nowotny (absolwent II LO w Świdnicy) znany historyk i badacz dawnych dziejów Śląska, tłumacz z języka niemieckiego, pracujący nad swoją pracą doktorską: „Dzieje parafii i społeczności ewangelickiej Kościoła Pokoju w Świdnicy w latach 1652-1945”. Do 2000 r. starszy asystent muzealny w świdnickim Muzeum Dawnego Kupiectwa. Od wielu lat zajmuję się szeroko pojętą popularyzacją dziejów naszego miasta, czego wynikiem są liczne prace zarówno o charakterze ściśle naukowym, jak i popularno-naukowym. Opublikował ok. tysiąca artykułów o tematyce historycznej i regionalnej w czasopismach lokalnych [Wiadomości Świdnickie, Kurier Świdnicki, Rocznik Świdnicki, Gazeta Jaworska, Gazeta Wrocławska, Tygodnik Świdnicki, Rocznik Dzierżoniowski, Sobótka. Śląski Kwartalnik Historyczny, Zeszyt Historyczno-Krajoznawczy itd.], autor tekstów do stron internetowych na temat historii i renowacji katolickiego kościoła farnego pw. św. Stanisława i św. Wacława oraz ewangelickiego Kościoła Pokoju pw. Św. Trójcy w Świdnicy. Współpracuje także z licznymi organizacjami zajmującymi się badaniem dziejów Śląska, w tym również poza granicami naszego kraju. Należy do dwóch znaczących zagranicznych towarzystw naukowych: Verein für schlesische Kirchengeschichte – Towarzystwo Śląskiej Historii Kościelnej oraz Verein für Geschichte Schlesiens – Towarzystwo Badania Historii Śląska. Jest również członkiem Towarzystwa Miłośników Strzegomia, a współpracuje z Towarzystwem Miłośników Dzierżoniowa. Bierze udział w licznych konferencjach naukowych, nawiązując kontakty z ludźmi nauki w Polsce i za granicą. Swego czasu mocno zaangażowany w przywrócenie czteropolowego herbu Świdnicy i pracę nad projektem herbu powiatu świdnickiego, do którego przygotował projekt wraz z uzasadnieniem historycznym i który to projekt został zaakceptowany przez Komisję Heraldyczną, przyjęty i obowiązuje do dnia dzisiejszego.

W 2005 r. S. Nowotny otrzymał nagrodę miasta Świdnicy za upowszechnianie i ochronę kultury.

Za jedno z najważniejszych osiągnięć w swojej pracy twórczej uważa przetłumaczenie na język polski pracy Heinricha Schuberta pt. „Obrazy z historii miasta Świdnicy“ („ Bilder aus der Geschichte der Stadt Schweidnitz“) , której dwa tomy ukazały się już drukiem, zaś trzeci znajduje się w opracowaniu.

WYBRANE PUBLIKACJE:

H. Adler, Dawna Świdnica. Lata dwudzieste, tłum. Sobiesław Nowotny, Świdnica 1996 
Nikolaus Thomas, Pieśń pochwalna o mieście Świdnicy, tłum. i wstępem opatrzył Sobiesław Nowotny, Świdnica 1996
Rezydencje ziemi świdnickiej, Świdnica 1997 
Kalendarium powodzi na ziemi świdnickiej, [w:] Wielka woda. Powódź w Świdnicy 1997, Świdnica 1998, s. 39-64 
S. Nowotny, W. Rośkowicz, Świdnica. Przewodnik historyczny po mieście. Świdnica 1999 (dodatkowo edycja w jęz. niem. Schweidnitz. Stadtführer i w jęz. ang. Świdnica. Tour Guide, 2000) 
S. Nowotny, Wieża kościoła farnego w Świdnicy, Świdnica 2000
Kościoły średniowiecznej Świdnicy, [w:] Rocznik Świdnicki 1999, t. 27, Świdnica 2000, s. 12-55
Niezwykłe odkrycie w świdnickim kościele farnym. [w:] Spotkania z Zabytkami, Nr. 6 [czerwiec 2002], s. 37-38
Historia Kościoła Pokoju w Świdnicy (także w jęz. niem. Geschichte der Friedenskirche zu Schweidnitz), Świdnica 2003
Historia świdnickiej katedry, t. I, W okresie średniowiecza, Świdnica 2004 
Auf den Spuren des schlesischen Protestantismus – am Beispiel der Friedenskirche in Schweidnitz / Świdnica, [w:] Schlesische Erinnerungsorte, hrsg. Marek Czapliński, Hans-Joachim Hahn, Tobias Weger, Görlitz 2005 
J. Dębicki, S. Nowotny, Eine Handschrift von 1743 aus der evangelischen Kirche zu Waldenburg in Schlesien, w: Jahrbuch für Schlesische Kirchengeschichte, Bd. 84/85, Würzburg 2005/2006, s. 33-43
H. Schubert, Szkice z historii miasta Świdnicy, tłum. Sobiesław Nowotny, cz. 1, Świdnica 2006, cz. 2, Świdnica 2007
Horst Adler, Kronika miasta Świdnicy do końca I wojny światowej, tłum. Sobiesław Nowotny, Świdnica 2009
S. Nowotny, Opis księstwa świdnicko-jaworskiego w z XVII w., [w:] Rocznik Dzierżoniowski 2008, Dzierżoniów 2009, s. 5-74
S. Nowotny, Przewodnik po świdnickiej katedrze, Świdnica 2009 
S. Nowotny, M. Barcicki, A. Odachowska- Mazurek, Wiktor Bąkiewicz, Wieża ratuszowa. Historia i teraźniejszość, Świdnica 2012

Opracowano w oparciu o tekst p. Eckharda Hoffmanna o Emilu Krebsie, który został przetłumaczony przez p. Sobiesława Nowotnego

Maria Szymańska